Làng La Vân
là một thôn của xã Quỳnh Hồng, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình- nơi nổi
tiếng ở Châu thổ Bắc Bộ với nghề ương bèo hoa dâu vào thập niên 1970
trở về trước . Tục truyền rằng Thành hoàng làng là Uy Minh đại vương Lý
Nhật Quang, con Lý Hành, em vua Lý Anh Tôn và Thiên Đê đại vương- người
có công "giáo dân dưỡng nghệ bình cầm" dạy cho dân ươm gây bèo hoa dâu,
làm cho "dân khang vật thịnh". Hàng năm làng mở hội hai lần vào ngày
mồng 4 tháng giêng và từ ngày 20 đến ngày 26 tháng 3 âm lịch.
Lễ hội
mùng 4 tháng Giêng ở La Vân là hội "trình nghề" với những hình thức
diễn xướng dân gian độc đáo như một bức tranh thu nhỏ phản ánh xã hội
xưa với đầy đủ thành phần sĩ, nông, công, thương…
Làng La Vân xưa
có 7 giáp cùng chung lo tổ chức hội làng. Vào cuối tháng một đầu tháng
chạp, các giáp trong làng vừa lo chuẩn bị tết Nguyên Đán, vừa tất bật
đưa bèo giống ra ương, lại vừa lo lực lượng, phương tiện đua tài trong
hội; nhưng chuẩn bị công phu nhất vẫn là việc chọn người và phương tiện
ra dự trò tứ dân "sĩ- nông- công - cổ" trong ngày hội làng- đây là một
trò trình nghề xuyên suốt các hoạt động hội.
Trước tết nửa tháng,
làng bầu chọn ông chủ hội, các giáp bầu chọn ông chiềng cờ. Chiềng cờ là
người chịu trách nhiệm tổ chức cho các thành viên của giáp mình vào thi
tài ở các lớp diễn. Sáng mồng 4 tết, dân làng xem hội đứng chật sân
đình, chính giữa sân giành chỗ cho đội múa lân, múa cờ… Bắt đầu hội là
màn múa lân độc đáo, hấp dẫn giành được nhiều tình cảm của dân làng và
dưới sự điều hành của ông chủ hội, 7 vị chiềng cờ của 7 giáp xuất hiện
múa cờ một vòng quanh sân và đọc lời giới thiệu về giáp mình. Các thành
viên trong giáp theo ông chiềng cờ ra tập trung ở giữa sân. Sau lời giới
thiệu của ông chiềng cờ, các lớp diễn trò bắt đầu.
Lớp
trò "sĩ": ông thầy đồ mặc bộ quần áo trùng màu đen trông oai nghiêm,
chân đi guốc mộc, một tay chống nách, tay kia cầm chiếc roi mây vừa đi
vừa quất vào không khí nghe vun vút. Cậu học trò mặc bộ quần áo màu nâu
với nhiều miếng vá chằng chịt, quần ống thấp ống cao, chân tay bê bết
mực, nách cắp chiếc tráp xộc xệch chạy theo thầy; trên đường đi tỉnh
thoảng lại đánh rơi sách, rơi bút, bị thầy quát, thầy đánh đòn, vừa nhặt
vừa chạy vừa xoa mông cho đỡ đau. Thầy ngồi khoanh chân lên chiếc chiếu
trải sẵn góc sân đình, sách để trên tráp, một tay mở sách, một tay quất
roi; trò khép nép đứng bên. Thầy đọc trước, trò đọc theo; thầy đọc sai
trò cãi, thầy đánh; thầy hỏi một đằng, trò trả lời một nẻo, những lúc
như thế từng tràng cười giòn giã vang lên khuyến khích lớp diễn hấp dẫn.
Góc
sân đình bên cạnh là lớp trò "công" với vai ông thợ mộc. Bộ đồ nghề của
ông thợ gồm cưa, đục, rìu… Ông thợ cứ hì hục làm, khi thì đẽo một cái
chày giã cua, khi thì cưa tre đóng một cái chuồng gà, lúc thì nhổ đinh,
vừa làm vừa nghe tiếng đế theo của khán giả tạo ra không khí vui nhộn.
Ở
một góc sân khác, lớp trò "cổ" (hay "thương") diễn ra tấp nập giữa kẻ
bán và người mua. Kẻ bán quẩy đôi quang gánh trong đó có đủ thứ: mắm,
muối, rau củ, hoa quả, bánh trái…đi rao, rao thế nào để gây cười và bán
được càng nhiều hàng càng tốt. Tiếng người mua ngã giá, mặc cả, tiếng
người bán chanh chua, ngoa ngoắt khi người mua trả giá quá rẻ… đan xen
lẫn nhau tạo ra nhiều tràng cười vui vẻ.
Náo nhiệt nhất vẫn là lớp
trò "nông". Trên một góc sân đình, một "mảnh ruộng" nhỏ đã được be bờ,
tát nước và thả sẵn bèo hoa dâu. Đàn ông hóa trang thành bà cấy, đầu
chít khăn mỏ quạ, mặc yếm đào, độn ngực, váy cuốn cao như các cô thôn nữ
đi làm đồng. Người nữ đóng ông thợ cày đầu chít khăn mỏ rìu, vác cày
hoặc bừa làm bằng bẹ chuối và lá dọc dừa, quần xắn cao quá đầu gối, tay
cầm roi tre, vừa đi vừa quát "trâu". Người đóng vai "trâu cày" là khổ
nhất, đi phải cúi khom lưng, thỉnh thoảng lại bị ông thợ cày quất cho
một roi vào mông vì không cày thẳng hàng. Đầu "trâu" làm bằng chiếc gầu
giai phất giấy màu đen, thân "trâu" là chiếc bồ. Khi bị đánh "trâu" lồng
lên té ướt cả bà cấy và người xem, có lúc "trâu" tỏ ra ngoan ngoãn,
thong thả bước, có lúc còn trêu ghẹo "cắn" vào mông bà cấy, bà cấy giật
mình chạy té ướt mọi người; mấy ông vạc bờ cuốc góc thỉnh thoảng lại ve
vãn bà cấy gây cười, hoặc đối đáp hát ví von.
Trước đây, trò diễn
có chấm giải, chủ yếu dựa vào sự chuẩn bị công phu và tính hài hước của
từng trò mà đánh giá. Nay trò diễn không chấm điểm, không xếp hạng nhưng
giáp nào cũng lo chuẩn bị công phu, độc đáo để còn nhận được tiếng thơm
của dân làng và trò diễn luôn được thôn La Vân 1-2-3 duy trì đều đặn
và nhận được sự cổ vũ nhiệt tình của dân làng.
Hoạt động hội từ 20
đến 26 tháng ba âm lịch đã trở thành sức sống mãnh liệt trong mỗi dịp
làng mở hội. Trong hội có rất nhiều các nghi lễ cổ, các trò chơi, trò
diễn dân gian hết sức phong phú như tục rước tế, chơi cờ người, tổ tôm
điếm, chọi gà, đấu vật… thu hút sự tham gia của dân làng và các du khách
gần xa. Sau màn múa lân, múa rồng rộn rã, lễ rước Thành hoàng làng về
dự hội được tiến hành .
Đám rước được bắt đầu từ hậu cung đình ra
miếu và chùa cổng sau đó trở về đình làm lễ. Đường đi của đám rước theo
một vòng quanh làng. Đội múa lân đi trước dọn đường, kế là đội cờ,
phường bát âm, đoàn người mang cờ, trống, đồ bát bảo, nhang án, võng
lọng. Tiếp đến là kiệu Thánh (Nguyễn Minh Không), kiệu Thần, kiệu Quan,
kiệu Phật, kiệu Mẫu, đoàn quân hội múa kéo chữ, đoàn hành lễ, đoàn đại
biểu và dân chúng dự hội. Các vị trong đội tế chân đi hia, đầu đội mũ
cánh chuồn, quần áo tế sặc sỡ, đủ màu sắc. Đám rước đi một đường, về một
đường, đi trong tiếng chiêng, tiếng trống vang động, tiếng nhạc của
phường bát âm rộn rã cùng tiếng người dự hội tạo nên không khí sôi động,
nhộn nhịp. Sau khi đi vòng đường làng, qua những bờ ngô bãi mía xanh
tươi, đám rước trở về đình. Trên sàn tế, chính giữa đình nghi lễ được
bắt đầu. Kiệu và tượng Thánh được đặt vào vị trí trang trọng nhất tại
đình. Kế theo là lễ dâng hương nghiêm cẩn để tế Thánh. Lễ vật tế Thánh
ngoài hương, nến, trầu cau, rượu, mâm ngũ quả còn có một mâm xôi trắng
và sỏ lợn.
Trong đình làng khói hương nghi ngút, người trong làng,
khách thập phương ra vào lễ Thánh tấp nập cầu chúc năm mới nhiều may
mắn, người khang, vật thịnh, mưa thuận gió hòa… ngoài sân đình các trò
chơi, trò múa kéo chữ, trò diễn dân gian như chơi cờ người, đấu vật, đua
thuyền, chọi gà, đánh đu… cũng đồng thời được tiếp diễn. Người ta đua
nhau vui chơi, thi thố tài năng để giành giải thưởng, thử vận may.
Chiều
ngày 26 tháng ba, dân làng tổ chức rước kiệu Thánh từ đình về miếu và
làm lễ yên vị, kết thúc một mùa hội tưng bừng, náo nhiệt trong sự cộng
cảm, hào hứng của hàng ngàn người lao động trong vùng và du khách thập
phương.
Bao hàm những nội dung mang tính lịch sử và văn hóa truyền
thống, hội làng La Vân đã và đang được phát huy tác dụng tích cực trong
việc xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản
sắc dân tộc ở một vùng quê lúa.
Nguồn: http://manghoidap.vn/Hoi-lang-La-Van-Thai-Binh-12705.html
Không có nhận xét nào :
Đăng nhận xét