Truyền thuyết Liễu Đôi kể rằng ở Hà Nam
có một chàng trai họ Đoàn có sức mạnh phi thường lại giỏi võ, một mình
địch nổi năm trai tráng trên sới vật. Một hôm, ở Nương Cửi, tự nhiên có
một ánh sáng xanh chói lòa phát ra, dân làng vô cùng hoảng sợ, chỉ có
chàng trai họ Đoàn nọ dám đi tới và nhận thấy ánh sáng ấy phát ra từ một
thanh gươm đặt trên một tấm khăn đào. Chàng trái bái tạ thần linh, tay
cầm gươm, lưng thắt chiếc khăn đào, múa gươm cho dân làng xem.
Khi
có giặc phương Bắc kéo tới, chàng trai mang gươm ra trận. Trong đoàn
quân của chàng có nữ tướng họ Bùi rất dũng cảm, hai người thề ước với
nhau. Nhưng không may, chàng trai bị tử trận, thi hài được mang về quê
hương. Giặc tan, nữ tướng họ Bùi đến viếng mộ chàng nhưng quá đau thương
nên đã chết trên ngựa khi cách mộ chàng chừng vài trăm bước. Dân Liễu
Đôi thương nhớ, lập đền Ông thờ chàng, gọi là Thánh Ông, lập đền Bà thờ
nữ tướng, gọi là đền Tiên Bà. Hàng năm làng mở hội vật để tưởng niệm,
gọi là hội Thánh Tiên (gọi tắt hai chữ Thánh Ông–Tiên Bà), đó là hội vật
võ Liễu Đôi
Ngày
mùng 5 Tết, hội vật võ bắt đầu. Trường diễn hay gọi là đóng vật được
chọn đặt trên mảnh đất truyền thống, đó là Nương Cửi, nơi chàng trai họ
Đoàn được gươm thần thuở trước. Tham dự hội là dân làng Liễu Đôi và các
làng có truyền thống vật võ gần xa. Hội vật võ Liễu Đôi cho phép phụ nữ
được tham gia, chị em cũng được ra đóng với đao, côn, kiếm, quyền… không
thua kém con trai. Nghi thức tiến hành hội như sau:
Đầu tiên là
lễ rước Thánh vào đóng: Đóng tức là nơi tổ chức vật, rước thánh vào đóng
tức rước kiệu Thánh Ông từ đền vào đóng vật. Lễ vật dâng thánh là lễ
chay, gồm mấy phẩm oản, vài bẹ chuối, một nậm trà (thay cho rượu). Một
cụ già tay cầm gương đi giật lùi dẫn đầu cuộc rước, khi kiệu Thánh vào
đóng thì làm lễ tế. Sau lễ tế Thánh là lễ phát hoả. Người ta đốt lên một
ngọn lửa lớn để tưởng nhớ lại ngọn lửa xanh thần diệu bốc lên từ thanh
gươm phát hỏa mà trời ban cho đất Liễu Đôi ở cánh Nương Cửi. Tiếp đó là
lễ trao gươm và thắt khăn đào tưởng nhớ việc chàng trai họ Đoàn nhận
thanh gươm thần và tấm khăn đào.
Ông Trùm là một người cao tuổi có
uy tín được cử cầm trống cái cho hội trao chiếc gươm trên kiệu thánh và
thắt khăn đào cho một đô vật danh dự được cử ra ngồi dưới cây dải trước
rạp. Sau đó là lễ múa cờ tụ nghĩa, điệu múa này còn có tên là "thiên
nhân kỳ trận". Điệu múa này có hai hoặc bốn người tham gia, mỗi người
một lá cờ đỏ hình vuông, tiến từ hai bên kiệu thánh ra giữa đóng theo
hiệu trống mà múa. Theo tiếp là lễ thanh động. Lễ này bắt đầu bằng tiếng
trống cái ở đóng nổi lên liên hồi cùng với tiếng pháo nổ ran, tiếng
chuông, cồng, mõ, thanh la tại khu vật võ và tất cả các đền chùa trong
vùng đều nhất tề hưởng ứng hoà với tiếng reo hò cổ vũ sôi nổi.
Sau những nghi thức trên thì đến cuộc vật võ. Hội vật võ
có nhiều nghi thức bắt buộc. Đầu tiên là nghi thức gọi là năm keo trai
rốt. Trai rốt là hai cậu con trai của làng ra đời cuối cùng trong năm
qua. Mở đầu cuộc vật, làng gọi tên hai trai rốt ra vật năm keo trình
làng, lễ thánh. Tất nhiên trai rốt hãy còn bé chưa vật được nên bố phải
ra vật thay. Lệ quy định, hai ông bố chỉ vật biểu diễn, không được vật
thật để đối phương ngã, bởi vì hai ông bố ra vật với mục đích trình
làng, trình Thánh chứng giám để hai đứa trẻ tương lai sẽ trở thành hai
đồ vật võ. Vì vậy nếu để bị ngã thì làng sẽ bắt phạt cả hai. Có khi bố
đi vắng thì ông ra vật thay, không được bỏ cuộc. Với lệ này, người dân
Liễu Đôi muốn nhắn nhủ con cháu là sinh ra làm anh con trai thì trước
hết phải là trai vật võ.
Tiếp theo là nghi thức đô xã làm nền, có nghĩa là đô Liễu Đôi
vào đóng trước, giao đấu trước để gây không khí, khuyến khích tinh thần
cho đô vật bốn phương. Khi đô vật bốn phương đã hăng say rồi thì đô vật
Liễu Đôi rút ra, nhường đóng cho khách, chỉ đứng ngoài cổ vũ động viên
là chính. Vào giải, ai thắng được 5 keo liền thì được vào vòng giải. Ai
thắng hết các đô trong vòng giải thì được giải cọc. Giải cọc là giải đặc
biệt, tiếp đến là giải thứ: nhất, nhì, ba, cuối cùng là giải cuộc trao
cho tất cả những người vào đóng vật. Như vậy, cả người thua cũng có
giải. Phần thưởng trao giải là tiền hảo tâm của thập phương công đức,
ngoài việc chi vào đèn nhang, còn lại bao nhiêu phải chi hết vào giải,
nếu còn chút ít thì cho người nghèo ngay tại chỗ, tuyệt không được chi
dùng vào việc khác.
Vào đóng, đô vật chỉ được đóng khố, không
được mặc quần áo. Các đô vật có tục kiêng cởi áo và xỏ áo tay phải
trước, vì tay phải là tay cầm giáo, cầm gươm, tay lợi thế trong đấu vật.
Cần cởi áo hoặc xỏ áo, họ dùng tay trái trước, vì thế, tay trái còn gọi
là tay áo. Trong đóng, những miếng hiểm độc làm hại đối phương bị cấm
ngặt. Ai phạm luật bị xử rất nghiêm khắc. Người phạm luật bị phạt đứng
giữa đóng cho một đô vật khoẻ hơn bê vứt ra khỏi đóng và năm đời con
cháu không được tham gia vật võ.
Liên quan đến hội vật võ Liễu Đôi
còn có hội thi món ăn đặc sản trước hôm mở hội, món ăn nào được làng
trao giải mới được đem bán phục vụ khách thập phương trong những ngày
hội.
Tinh thần thượng võ của người dân Liễu Đôi còn được thể hiện
ở lễ trầm tự, được tiến hành vào đêm 30 tết tại chùa Ba Chạ. Trầm tự có
nghĩa là chém chữ. Tương truyền có một vị tướng đời nhà Trần khi về đây
thao binh luyện tướng đến khi ra quân đã trao lại cho 5 làng của xã
Liễu Đôi một cuốn binh thư có tên là Võ trận. Người dân Liễu Đôi truyền
đời phải học thuộc cuốn binh thư đó. Đêm ba mươi tết, các tộc trưởng đeo
gươm vào đền thờ Thánh trước mặt là băng giấy ghi chữ đầu trang của tập
Võ trận. Đúng giao thừa, đèn nên vụt tắt, mỗi tộc trưởng vung gươm chém
một nhát lên băng giấy trước mặt. Chém được đoạn giấy nào thì nhận lấy
đoạn giấy ấy. Xong lễ, đèn nến sáng trở lại, từng họ xem các chữ đầu của
băng giấy biết được họ mình năm đó phải học thuộc đoạn nào trong sách.
Nhiều năm như thế, các dòng họ có thể thuộc lòng quyển binh thư. Đến
thời Pháp thuộc, việc dùng gươm chém băng giấy đã được thay bằng việc
rút thẻ. Ngày nay, cuốn Võ trận không còn nên lễ trầm tự cũng không còn
nhưng ký ức về tục lệ đó đã chứng tỏ tinh thần thượng võ sâu đậm của
người dân Liễu Đôi.
Làng Liễu Ðôi thuộc xã Liêm Túc, huyện Thanh
Liêm, tỉnh Hà Nam. Hàng năm từ 5 đến 10 tháng Giêng âm lịch, làng đều
tổ chức hội Vật võ để kỷ niệm Thánh Ông (một người họ Ðoàn, đã có công
chiến đấu chống ngoại xâm phương Bắc, đồng thời là ông tổ của vật võ) do
đó vật võ là nội dung chính của lễ hội.
Nguồn: http://manghoidap.vn/Hoi-vat-vo-Lieu-Doi-Ha-Nam-12761.html
Không có nhận xét nào :
Đăng nhận xét