Làng Cam Giá thuộc xã Ninh Khánh, huyện Hoa Lư ở sát phía Bắc thị xã Ninh Bình. Ở đây có đình voi đá ngựa đá cổ kính. Đình có từ đời Trần, cách đây khoảng năm trăm năm, được xây dựng lại quy mô lớn ở thời Hậu Lê, đến nay đã trên ba trăm năm. Trước cửa đình có cây lộc vừng trường tồn đã hơn ba trăm tuổi, có bia đá rêu phong ghi công đức các vị thần Hoàng làng, có 4 voi đá, ngựa đá, mỗi con nặng hàng tấn. Trước cửa đình còn có hồ sen hình bán nguyệt, đường kính dài tới 60m, mới được dân làng góp tiền công tới 70 triệu đồng để tôn tạo, xây tường hoa bao quanh bờ hồ, ở giữa dựng quả non bộ “Ngũ hoành sơn” cao hơn 4m… Tất cả đều ở ngay bên lề đường tại Km số 3 quốc lộ 1A đường Ninh Bình-Hà Nội.
Ngoài những cảnh quan, hiện vật mang đậm dấu tích văn hóa lịch sử bằng vật thể kể trên, ở đây còn có một di sản văn hóa phi vật thể đáng quý đó là lễ hội đình voi đá ngựa đá của làng Cam Giá.
Lễ hội này được tổ chức hàng năm vào ngày 12-10 âm lịch. Các cụ cao tuổi ở đây cho biết: Lễ hội này nặng về phần lễ, từ xưa đến nay chưa bỏ lễ năm nào. Lễ hội nhằm nhắc nhở con cháu nhớ về cội nguồn tổ tiên, biết ơn những người có nhiều công đức đối với làng. Đó là các thần hoàng đã được phong sắc. Sắc phong sớm nhất đề ngày 21-5 Cảnh Thịnh thứ 4 (1796) cho phép lành tôn thờ Lã Gia là “Thượng đẳng tối linh đại vương” đã có công đức “Bảo dân quốc hùng lược an dân”. Tiếp sau là hai vị sắc phong thần Hoàng làng đó là Hồng Đức Thái sư Câu mang, người có công khai phá đất Cam Giá, giáo dân, truyền dạy chữ nghĩa. Vị thần Hoàng làng thou ba được tôn thờ là Quận công Lê Trung Nghĩa. Trong sắc phong thời Nguyễn (Tự Đức) có đoạn: “Quận công Lê húy Trung Nghĩa sĩ Lê triều phụ quốc thượng tướng quân tá đô đốc hữu tự mãn Lê triều Cảnh Hưng Cảnh Thịnh”.
Quận công Lê Trung Nghĩa (có họ là Nguyễn được đổi lấy họ vua) vừa là quan lớn của triều đình Lê, lại là rể làng nên làng Cam Giá được ông tặng một số ruộng tốt (khoảng 14 mẫu) để lấy hoa lợi gây công quỹ chi phí cho lễ hội hàng năng của làng.
Lễ hội của làng được tổ chức vào ngày 12-10, nhưng mọi việc chuẩn bị diễn ra hàng tuần trước. Chiều 11 và cả đêm hôm đó ở đình đã có cờ quạt, trống phách, tế lễ linh đình. Ở 8 giáp của làng (nay là 5 xóm) hối hả làm đồ cúng lễ nhộn nhịp suốt đêm-sáng sớm hôm sau, ngày 12, có hai đội múa lân của làng, xuất phát từ đình, cờ rong trống mở đi về trụ sở các giáp (nay là các xóm) để rước lễ về đình. Mỗi giáp chuẩn bị một kiệu đẹp sơn vàng son, đặt lễ bên trong và có 4 thanh niên nam nữ mặc quần áo chỉnh tề khiêng kiệu cùng dân xóm rước kiệu, cờ quạt ra đình dự lễ. Sau rước lễ là phần lễ chính thức. Chủ tế đọc lại các sắc phong, nêu tiểu sử công đức của các vị tiền bối… Sau đó là tế lễ, dâng hương của nam quan và nữ quan (Ngày xưa không có nữ quan). Tiếp theo sau là các giáp vào tế lễ theo nghi thức cổ truyền. Sau phần lễ là phần hội, có diễn trò và các trò chơi dân gian như chơi cờ, cờ người, chọi gà, múa kiếm… Bản thân những công việc chuẩn bị, lễ nghi cũng đã có nội dung phần hội.
Tất cả 8 giáp trong làng đều có phần ruộng công để thu hoa lợi dùng vào việc mua đồ tế lễ hàng năm mà chủ yếu là mua gạo nếp hương hoa vàng thơm ngon để làm món xôi đâm. Làm xôi đâm khá công phu. Người ta phải chọn gạo nếp còn mới, hạt trắng bóng, mẩy đều, tinh khiết thơm ngon được ngâm, vo kỹ rồi đem đồ chín đúng độ. Xôi được bỏ vào các thúng tre mới có lót mo cau được rửa sạch. Người ta dùng chày đứng dài khoảng 1,5m làm bằng những khúc tre đực tươi rắn chắc, cứ thế mà đâm, mà thúc, mà lèn thật mạnh vào thúng xôi. Bao giờ hạt xôi dính nhuyễn với nhau mà không bứt ra đựơc thì dừng. Những người đứng làm việc này không chỉ khỏe mạnh mà quần áo phải mặc đẹp, gọn gàng, chỉnh tề. Sau khi làm xong, người ta úp trọn vẹn thúng xôi lên các mâm tròn, rồi dùng kim nhọn khêu hết các hạt xôi bị đen vàng ra, còn lại mâm xôi đầy đặn, trắng tinh, đẹp mắt. Trên mỗi mâm xôi có đặt thủ lợn hoặc khổ thịt lợn luộc vuông vắn rồi mới đem lên tế lễ. Sau tế lễ, Ban tổ chức đi “khám” xôi (chấm giải). Xôi đâm của giáp nào vừa đẹp vừa ngon sẽ được thưởng bằng tiền. Sau đó các giáp dùng dao lớn sắt các mâm xôi đâm ra từng phần, từng xuất nhỏ để phân phát về các gia đình theo xuất đinh (xưa) và theo hộ gia đình (nay). Mỗi lát xôi đâm trắng mịn, thơm ngon trông như những miếng giò lụa, chỉ cần tay sạch, cầm ăn trực tiếp rất đơn giản mà ngon lành!
Bản thân những công việc đồ xôi, đâm xôi, đơm lễ, khám xôi (chấm thi) chia phần bận rộn tíu tít suốt chiều hôm trước đến quá trưa hôm sau đã là sự phô diễn những vẻ đẹp hồn hậu, trong sáng, điêu luyện của cả dân làng góp nên sự hân hoan nồng nhiệt của lễ hội đình Voi đá ngựa đá làng Cam Giá.
Nguồn: http://manghoidap.vn/Le-hoi-dinh-Voi-da-ngua-da-Ninh-Binh-12976.html
Không có nhận xét nào :
Đăng nhận xét