Lễ hội Đền Từ Hả được tổ chức từ ngày 6 đến 8 tháng Giêng âm lịch, tại xã Hồng Giang huyện Lục Ngạn (Bắc Giang), nơi thờ thượng tướng quân Thân Cảnh Phúc, người có công trong cuộc chống quân Tống xâm lược thế kỷ thứ XI (1075-1077).
Tương
truyền cách đây hàng nghìn năm, vào đời nhà Lý (thế kỷ X - XI), tại xã
Hả Hộ thuộc Động Giáp, là Châu Lạng của nước Đại Việt, đây là một động
lớn của vùng Bắc Giang, dòng họ Giáp sống ở động này đã từng nổi tiếng
trong lịch sử dựng nước và giữ nước. Các tù trưởng, tộc trưởng vùng này
đều thuộc dòng họ Giáp được kế tiếp nhau qua nhiều thế kỷ. Vào thời Lý
họ Giáp ba đời có người làm phò mã cho nhà Lý, như: thời Lý Thái Tổ có
Giáp Thừa Quý; thời Lý Thái Tông, Thân Thiệu Thái (1029) lấy công chúa
Bình Dương; Thời Lý Nhân Tông Thân Cảnh Phúc (1066) lấy công chúa Thiên
Thành, các phò mã họ Giáp giỏi đánh giặc đã được nhân dân tôn sùng và
lịch sử đã ghi là những “Thiên Thần Động Giáp”. Hội Từ Hả là lễ hội thờ
tướng quân Vũ Thành (Thân Cảnh Phúc) phò mã nhà Lý (1066) đã có công
chống giặc ngoại xâm phương Bắc.
Để ghi nhớ đến công lao to lớn
của người, hàng năm nhân dân trong vùng mở hội từ mồng 6 đến mồng 8
tháng giêng, trong đó có rước hội, cuộc rước là diễn lại sự tích đi đánh
giặc của Người.
Theo
lệ xưa, tổ chức lễ hội đền Hả được chia cho 4 giáp: Kép, Trong, Hăng và
Nguộm. Mỗi năm, 4 giáp chọn ra một giáp đăng cai, 4 giáp chọn ra một
ban khánh tiết. Ban khánh tiết gồm: hội chủ; thầy cả; đương cai; thư
văn; bồi tế; chắp hiện; hỏa khí; đạo tràng; các bậc trưởng lão; thủ từ;
và 4 nhà chức trách của làng.
Ban khánh tiết có trách nhiệm tổ
chức lễ hội theo nghi lễ và nghi thức của nhà thánh đã truyền lại từ xưa
đến nay. Hội được tổ chức vào 3 ngày, mồng 7, mồng 8 và mồng 9 tháng
Giêng hàng năm. Ngày mồng 8 là ngày chính hội. Trong cả 3 ngày đều có tổ
chức tế, lễ tại đền và chùa. Riêng ngày mồng 8 được tổ chức tại Bãi
Dược, vừa tế lễ, vừa diễn ra các trò vui.
Cuộc rước và tế ở Bãi
Dược được tiến hành từ giỡ Mão đến giờ Ngọ của ngày mồng 8 tháng giêng.
Đây là một màn diễn lại tích đức thánh Vũ Thành cầm quân đi đánh giặc
giữ nước. Tích diễn này chính là nét độc đáo nhất và tiêu biểu nhất của
lễ hội Từ Hả.
Nghi thức và nghi lễ ngày mồng 8 tháng Giêng được bắt đầu bằng nghi lễ giao tín
Lễ
giao tín được tế vào giờ Mão (6 -7 giờ sáng) do các quan viên đảm nhận.
Đây là lễ dâng cỗ chay trình nhà Thánh, và mời thánh cầm quân ra trận.
Các nghi lễ được tổ chức trang nghiêm, tôn kính. Cỗ chay của các giáp
được đưa lên bàn thờ của thánh để cúng gồm: bánh dày, bánh ít, bánh mật,
bánh đậu nhừ, bánh bìa, giang, bánh chay, chè lam, chè mật, bánh mã,
xôi, cơm, cam sành, trầu cau. Sau khi làm lễ các đồ rước như kiệu, hương
án, bát bửu, binh khí, cờ quạt, ngựa hồng, ngựa bạch… được sắp xếp
chỉnh tề, đầy đủ ở sân đền để chuẩn bị rước.
Đúng giờ Tỵ có lệnh
cho đoàn rước khởi giá. Đoàn rước tượng trưng cho đoàn quân lên đường đi
đánh trận. Vì thế, đoàn rước phải đi rất trật tự âm thầm, cờ sai, quân
rẹp đường chỉ lấy hiệu lệnh chuyền nhau 27 lá cờ ngũ hành được quấn lại
vào cột cờ, trống, chiêng phải thu hết dùi không được đánh. Kỳ lân, sư
tử cũng im lìm bước, ngựa đóng yên cương cũng từ từ bước. Hộ vệ vác đao,
bát bửu nghiêm trang, đi đều không được nói. Kiệu ông, kiệu bà chậm rãi
rước theo đoàn quân. Đoàn rước cứ im lặng thế đi qua miếu Bà Lão Hậu ở
dưới gốc đa rồi qua bãi trống, bãi chiêng, bãi lá cờ… rồi tiến quân vào
chân đồi bãi Dược dừng lại. Đây là nơi ém quân chờ thời cơ xung trận.
Sau
lễ vật thờ các cuộc tế lần lượt diễn ra. Lễ vật dâng lên thánh ở bãi
Dược cũng được chuẩn bị chu đáo, đúng nghi thức và đẹp mắt. Sau tế lễ
mừng công thì tiếp đến là lễ đảo cờ lần một và lần hai. Lễ đảo cờ đặc
trưng cho 2 lần đi đánh giặc của tướng quân Vũ Thành.
27
lá cờ được chia thành hai hàng ở trước kiệu thánh, 13 lá một hàng, còn 1
lá cắm riêng một chỗ. Các trai đinh của giáp đăng cai ở đúng vị trí và
sẵn sàng chờ lệnh đảo cờ. Khi lệnh phát, 13 lá cờ bên tả chạy sang chỗ
của 13 lá cờ bên hữu và ngược lại. Thời gian đảo cờ rất nhanh, cự ly
chạy bên này sang bên kia là 100m, nên các trai đinh phải vận động nhanh
nhẹn. Đảo cờ là biểu diễn của một trận đánh. Lễ đảo cờ lần hai được
diễn ra vào lúc 13 giờ và cũng tiến trình như vậy, chỉ khác sau lần đảo
cờ thứ hai thì rước thánh hồi cung. Việc đảo cờ lần hai được truyền lại,
là đức thánh Vũ Thành đánh quân phương Bắc 9 trận thắng, đến trận thứ
10 thì bị thương, phải chạy về phía sau; vì thế khi thánh hoàn cung qua
miếu Lão Hậu bên gốc đa thì phải dừng lại để tưởng nhớ việc tướng quân
Vũ Thành khi bị thương có qua đây và hỏi bà già bán nước là “Mất đầu thì
sống hay chết”... Sau đó kiệu thánh tiếp tục được hoàn cung.
Tại
bãi Dược, sau khi tế lễ xong các trò chơi được tổ chức, như: đu tiên,
đá cầu chinh, kéo co, đẩy gậy, vật cổ truyền, võ dân tộc. Ngày nay còn
thêm bóng đá, cầu lông và hát múa. Khi thánh đã hồi cung thì dưới bóng
cây cổ thụ, 2 thảo xá được dựng lên trước sân để chờ đoàn rước vào lễ
hỏa xá và lễ mộc dục. Lễ thảo xá là nghi thức hóa sinh cho nhà thánh về
cõi vĩnh hằng. Nơi đây chính là nơi con ngựa bạch đưa tướng quân Vũ
Thành về hóa tại đó. Để tượng trưng cho sự hóa sinh ấy người ta đã chặt
cây gác vào nhau (gọi là thảo xá) đến giờ dậu thì thảo xá được đốt đi và
tiễn thánh về với cõi hư vô.
Anh lính của đức thánh được nhân
dân tổ chức lễ mộc dục (tắm gội), tẩy hết bụi trần để siêu thoát về nơi
tịnh độ. Lễ này được tổ chức ở ao mộc dục và đài mộc dục. Ao mộc dục
được tượng trưng là bãi đất bằng có cỏ mọc, đài mộc dục là gò đất trước
cổng, xây gạch vuông vắn. Nghi lễ mộc dục được diễn ra ở đây vào tối
mồng 8 tháng Giêng, sau lễ hóa thảo xá. Tối mồng 9 tháng Giêng còn tổ
chức lễ cầu siêu ở chùa Từ Hả (còn gọi là chùa Thiên Đài) để mãi mãi
sinh linh của đức thánh Vũ Thành phù hộ độ trì cho con cháu làm ăn thịnh
vượng
Lễ hội Từ Hả diễn rã nhằm ôn lại quá khứ hào hùng của cha
ông ta và tinh thần đoàn kết đáu tranh của dân tộc. Đây là một lễ hội
lớn của nhân dân trong vùng nói riêng và huyện Lục Ngạn nói chung, lễ
hội đã lôi kéo thu hút đông đảo quần chúng nhân dân và du khách thập
phương về chảy hội.
Nguồn: http://manghoidap.vn/Le-hoi-Tu-Ha-Bac-Giang-12486.html
Không có nhận xét nào :
Đăng nhận xét