Trong các sinh hoạt tín ngưỡng của người Hmông
Si ở xã Suối Giàng huyện Văn Chấn tỉnh Yên Bái, lễ cúng họ "Zù xu" là
một trong những lễ cúng tập thể, cúng chung của cả dòng họ thể hiện một
tinh thần đoàn kết, tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau giữa những người cùng
huyết thống để cùng nhau xây dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn với những
khát vọng của một dân tộc giàu truyền thống văn hóa. Lễ "Zù xu" được tổ
chức thường xuyên hàng năm, tùy thuộc vào mỗi dòng họ và những điều
kiêng kỵ mà mỗi dòng họ người Hmông Si ở xã Suối Giàng có những ngày tổ chức nghi lễ khác nhau.
“Zù xu”
là lễ cúng cầu xin các thần linh che chở, phù hộ cho các gia đình trong
dòng hộ luôn gặp nhiều may mắn trong cuộc sống, anh em con cháu không
bị bệnh tật, không còn bị ốm đau hay tai ương mất mùa, không gặp phải
những tai nạn trong lao động sản xuât… Cầu xin tổ tiên ban cho mùa màng
của anh em con cháu trong dòng họ luôn được tươi tôt, thóc ngô đầy nhà.
Hiện
nay, dòng họ Giàng, Sùng tổ chức lễ cúng vào ngày 17 hoặc 19 tháng 9 âm
lịch, dòng họ Vàng, Trang tổ chức vào ngày 27 tháng 7 âm lịch…ngày tổ
chức nghi lễ phụ thuộc vào ngày kiêng kị của mỗi dòng họ mà đồng bào
không thể thay thế vào những ngày khác.
Địa
điểm tổ chức lễ cúng được thay đổi luân phiên lần lượt theo từng năm, ở
đây mỗi gia đình trong dòng họ sẽ được đứng ra tổ chức nghi lễ một lần
theo chu kỳ tuần tự từ nhà này sang nhà khác. Theo quan niệm của người
Hmông nơi đây, việc tổ chức lễ cúng "Zù xu " như thế thì mỗi gia đình
mới có điều kiện thể hiện lòng thành của mình đối với tổ tiên, thần linh
thông qua việc trang trải và chi phí mọi lễ vật dâng cúng trong ngày
diễn ra nghi lễ. Trong việc tổ chức lễ cúng họ "Zù xu", đến lượt nhà nào
được vinh dự tổ chức nghi lễ thì gia đình đó phải tự lo liệu toàn bộ
các chi phí từ lễ vật, đồ dâng cúng đến thực phẩm thiết đãi toàn bộ dòng
họ trong ngày hôm đó, anh em trong dòng họ đi dự lễ không phải đóng góp
gì mà mỗi người chỉ mang theo một chai rượu làm lễ vật dâng cúng của
gia đình.
Lễ vật chính trong lễ " Zù xu " là thịt lợn, gia đình
nơ tổ chức lễ cúng sẽ chuẩn bị thực phẩm và lễ vật dâng cúng từ trước,
gia chủ sắp sẵn một con lợn từ 50 đến 70 kg gọi là lợn " Zù xu" để tổ
chức nghi lễ cúng, ngoài việc dùng làm lợn " Zù xu" con lơn này còn
dùng làm thực phẩm thiết đãi anh em dòng họ và dành một phần trả công
cho thầy cúng và những người giúp việc.
Mọi công việc chuẩn bị như
mổ lợn cúng, trang trí nhà cửa, bài trí bàn thờ đều được tiến hành từ
hôm trước. Trong ngày lễ chính thức, theo truyền thống, đồng bào Hmông
nơi đây kiêng máu và mọi việc liên quan đến tiết động vật, bởi lễ " Zù
xu " là ngày lễ cầu sự may mắn. cầu cho tai qua nạn khỏi, nếu nhìn thấy
máu thì những điều xấu xa, không may mắn vẫn còn quanh quẩn làm hại anh
em trong dòng họ.
Lễ cúng "Zù Xu" chính thức được tổ chức vào
buổi sáng, kéo dài và kết thúc vào buổi trưa. Vào ngày lễ, mọi gia đình
đều tập trung tại nhà nhà gia chủ. Cùng với mang theo 01 chai rượu thể
hiện tấm lòng, từ hôm trước mỗi gia đình vào chọn và chặt 03 cành cây
chè vè (lấy phần ngọn dài 40cm), đồng thời dùng 3 loại chỉ đen – trắng –
đỏ buộc vào ngọn cây chè vè mang tới nhà gia đình chủ lễ. Theo người
dân nơi đây, cây chè vè dùng để xua đuổi tà ma đồng thời dùng để đón
những điều may mắn, tốt đẹp.
Trong ngày lễ "Zù xu" để trang
hoàng cho lễ cúng, gia chủ vào rừng chặt một cây "Zàng" cao 1,5 đến 2m
lấy phần ngọn mang về chôn chính giữa ngôi nhà, mọi cành chè vè buộc chỉ
3 màu của các gia đình trong dòng họ đều được treo lên trên thân cây
"Zàng". Đồng bào Hmông nơi đây quan niệm rằng cây "Zàng " cùng với cây
chè vè có tác dụng trừ tà, buộc chung các cành chè vè với cây "Zàng"
trong ngày lễ sẽ tạo ra sức mạnh tổng hợp xua tan đi mọi điều xấu xa.
Lễ
cúng chính thức được tổ chức tại hai nơi, nơi thứ nhất thầy cúng với
trang phục truyền thống cầm cây hương cúng khấn trước cây "Zàng", lời
cúng với đại ý cầu xin thần linh phù hộ cho dòng họ một năm được mưa
thuận gió hòa, các gia đình trong dòng có một năm gặp được nhiều may
mắn, tránh được nhứng tai ương…
Nơi cúng “Zù xu” tiếp theo được
tiến hành sau khi kết thúc lễ cúng ở trong nhà, thầy cúng nhổ cây
"Zàng" mang ra cửa chính đi vòng ra phía sau nhà theo hướng tay phải làm
nghi thức xua đuổi tà ma cho cả dòng họ. Tất cả anh em con cháu đều
theo thầy cúng đi ra phía sau nhà, thầy cúng phụ mang theo một con dao
và một cây nỏ thực hiện các hành động xua đuổi tà ma và những điều xấu.
Sau đó, cây "Zàng" lại được chôn vào chính giữa ngôi nhà, thầy cúng tiếp
tục cúng trong khoảng 30' với nội dung như lần trước, cầu xin thần
linh bảo vệ cho dòng họ thoát hẳn khỏi sự quấy phá của ma tà.
Kết
thúc lễ cúng, thầy cúng dùng con dao chặt đôi bó chè vè và cho anh em
con cháu mang đi vứt thật xa ngôi nhà của gia chủ. Đồng bào tin rằng, ai
càng mang đi vứt xa thì người đó và gia đình của họ càng may mắn hơn.
Sau
khi bó chè vè chặt làm đôi được vứt bỏ, thầy cúng phụ dùng cây nỏ bắn
lên trời 03 mũi tên để xua đuổi tà ma, không cho về làm hại các gia đình
cho dù ở dưới đất hay trên không trung.
"Zù xu" là nghi lễ đặc
sắc và hết sức độc đáo của người Hmông Si Suối Giàng, lễ hội tích hợp
nhiều yếu tố văn hóa bản địa, thấm đượm các giá trị nhân văn, qua đó,
góp phần tăng cường tình đoàn kết, tương trợ lẫn nhau giữa các gia đình
trong dòng họ để cùng chung tay cộng sức xây dựng đời sống ngày càng ấm
no, hạnh phúc./.
Nguồn: http://manghoidap.vn/Zu-xu-Le-cung-ho-cua-nguoi-Hmong-Suoi-Giang-Yen-Bai-12497.html
Không có nhận xét nào :
Đăng nhận xét