Vị trí: Thuộc địa phận xã Nhơn Hậu, huyện An Nhơn, tỉnh Bình Định, cách thành phố Qui Nhơn 27km về hướng tây bắc.
Đặc điểm: Thành được xây dựng vào cuối thế kỷ 10, dưới triều đại vua Yangpuku Vijaya.
Đây
là kinh đô cuối cùng của vương quốc Chămpa. Năm 1778, Nguyễn Nhạc tự
xưng là Trung ương Hoàng đế, đóng đô ở đây, gọi là Hoàng Đế Thành. Ông
cho mở rộng thành về phía đông, xây dựng nhiều công trình lớn. Năm 1799,
thành bị quân nhà Nguyễn chiếm, đổi gọi là thành Bình Định. Năm 1814,
nhà Nguyễn phá bỏ thành cũ, xây thành mới, cách thành cũ khoảng 5km về
phía nam.
Trong thành có những di tích cũ của người Chăm như
giếng vuông, tượng nghê, voi. Bên cửa hậu có gò Thập Tháp, trên gò có 10
ngôi tháp Chàm. Đặc biệt có ngôi tháp Cánh Tiên cao gần 20m, góc tháp
có tượng rắn làm bằng đá trắng, 2 tượng voi và nhiều tượng quái vật.
Chùa Thập Tháp Di Đà nằm ở phía bắc thành, chùa Nhạn Tháp ở phía nam
thành là những ngôi chùa cổ còn giữ được nhiều di tích, hiện vật liên
quan đến văn hóa Chămpa và phong trào Tây Sơn.
Thành
Đồ Bàn được xây dựng dưới triều đại vua Yangpuku Vijaya vào cuối thế kỷ
X, là kinh đô cuối cùng của vương quốc Chămpa từ thế kỷ XI đến thế kỷ
XV. Đến năm 1775, thành được triều đại Tây Sơn xây dựng lại, trên nền
của kinh đô Trà Bàn, là nơi đặt đại bản doanh của nghĩa quân Tây Sơn
trong giai đoạn đầu và sau đó là kinh đô của chính quyền trung ương
Hoàng Đế Thái Đức - Nguyễn Nhạc.
Thành Hoàng Đế
không lớn nhưng có nét đẹp riêng và đặc biệt là mang đậm kiến trúc
Chămpa với ba vòng thành: thành nội, thành ngoại và Tử Cấm Thành. Thành
ngoại là vòng thành ngoài cùng, hình chữ nhật nhưng các cạnh uốn lượn,
có chu vi 7400m. Chân thành có chiều rộng hơn 10m, cao trên 6m và mặt
thành rộng tới trên 4m. Thành mở 5 cửa, trong đó tường thành phía Nam mở
hai cửa là cửa Vệ và cửa Tân Khai, ba tường thành còn lại thì có 3 cửa
Đông, Tây, Bắc, được đắp bằng đất, phía trong và ngoài bó đá ong
Thành
nội có tên là Hoàng thành, được xây chếch về hướng Tây Nam của thành
ngoại, hình chữ nhật với chu vi 1600m, chân thành rộng từ 7m - 9m, mở ba
cửa trong đó cửa Tiền ở chính giữa tường thành phía Nam, nhìn thẳng ra
cửa Vệ của thành ngoại. Tử Cấm Thành nằm ở trung tâm thành Hoàng Đế, là
vòng thành trong cùng, hình chữ nhật, chu vi gần 600m, cao 1,8m, riêng
góc Đông Nam cao đến trên 3m, rộng khoảng 1,5m. Thành có 4 cửa ở 4
hướng, trong đó cửa ở hướng Nam là cửa chính với tên gọi cửa Nam Lâu hay
cửa Quyển Bồng.
Ngoài các vòng tường thành kiên cố, thành còn
được phòng vệ bằng cả một hệ thống sông ngòi, núi, đồi, gò tự nhiên và
nhân tạo bao bọc xung quanh. Sông Đập Đá tách ra ở Thiết Trụ, xã Nhơn Mỹ
rồi hợp lại ở Lý Tây, xã Nhơn Thành, bao bọc thành Hoàng Đế như một con
hào tự nhiên, đồng thời là con đường thủy thuận lợi. Cùng với tuyến
sông - hào, các gò núi quanh thành cũng đóng vai trò không nhỏ trong hệ
thống phòng thủ. Phía Nam thành có gò Vân Sơn, gò Tập - nơi trước đây
dùng để luyện tập quân sĩ, xa hơn gò Tập một chút là ngọn núi Long Cốt
án ngữ phía trước cửa thành.
Tử cấm thành
Lối
vào thành có hai chú voi bằng đá rêu phong đứng cách nhau hơn 20m, một
hướng về phía Đông, một hướng về phía Tây. Đó là dấu tích thành Đồ Bàn
của vương quốc Chămpa được vua Thái Đức Nguyễn Nhạc giữ lại khi xây dựng
thành. Qua cổng thành, trong sân có những tượng lân đá rất sinh động,
kế đến là lầu Bát Giác, hòn Giả Sơn. Phân bố đăng đối hai bên lầu Bát
Giác là hai hồ hình bán nguyệt đã được nạo vét, trả lại nguyên vẹn hình
dạng một hồ tắm xưa với đường kính dài 17m, sâu 1,6m. Vách hồ là những
tảng đá ong nâu xếp chồng lên nhau, được kết dính bằng đất sét hết sức
khéo léo và đẹp mắt. Đặc biệt, trên vách hồ có gắn những khối san hô
trắng cỡ bằng bàn tay và một số bệ đá.
Cách
hồ bán nguyệt khoảng 50m là một giếng cổ hình lá đề, được xây bằng đá
ong và đất sét. Trải qua thời gian, giếng nước xưa giờ đây đã bị lấp
bằng, chỉ còn là một hồ trũng. Ở góc thành còn có một giếng cổ hình
vuông, lát đá ong mà nước đến bây giờ vẫn trong xanh dù cho thời gian,
cây cỏ vô tình che lấp
Tử
Cấm Thành luôn rợp bóng cây xanh rất thơ mộng. Thấp thoáng sau tán cây
cổ thụ là ngọn tháp Cánh Tiên từ thời Chămpa nghiêng mình e ấp đẹp tựa
tranh vẽ. Trải qua sự tàn phá của thời gian, những cây cổ thụ với đủ
loại: me, sung, bồ đề, khế vẫn hiên ngang đứng đó như những chàng lính
ngự lâm oai dũng bảo vệ cấm cung. Với tuổi đời hàng trăm năm, thành cổ
Hoàng Đế được ví như một quyển sách cổ bị bỏ quên, để rồi nếu vô tình
chạm đến và mở ra, du khách sẽ bị chinh phục bởi nét đẹp của những trang
dĩ vãng, những dòng lịch sử hết sức giá trị. Thành cổ Hoàng Đế đã được
Bộ Văn Hóa - Thông tin xếp hạng di tích lịch sử quốc gia vào năm 1982.
nguồn: http://manghoidap.vn/Thanh-co-Hoang-De-Binh-Dinh-9604.html
Không có nhận xét nào :
Đăng nhận xét