Tương truyền hội vật cù
ở đây có từ khoảng đầu thế kỷ 15. Bắt nguồn từ việc chọn những lực sĩ
khỏe mạnh, nhanh nhẹn để sung vào đội quân của tướng Phan Đàn - một võ
tướng của vua Lê Thái Tổ, coi việc quân ở vùng này, dần dà hội vật cù
trở thành một sinh hoạt mang tính hội lễ đậm nét dân gian được mọi người
ưa thích và phổ biến, đi vào đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào
vùng Thanh Chương, Đô Lương, Nam Đàn, Nghệ An
mà sôi nổi, náo nhiệt hơn cả là ở những vùng dọc hai bờ sông Găng (một
nhánh của sông Lam) - Thanh Chương, nơi được xem là xuất xứ của trò chơi
này.Người ta tổ chức thi vật cù giữa các làng xã, thời gian mỗi cuộc
chơi không qui định cụ thể, số người tham gia mỗi bên cũng không hạn
chế. Có khi hội vật cù lên đến đỉnh điểm, đàn ông trai tráng trong làng
đều hăng hái vào cuộc không kể tuổi tác, lúc ấy thường là vào dịp Tết
Nguyên đán
Trước ngày vào lễ hội,
người ta đã lựa tìm những gốc chuối, đặc biệt thích hợp là gốc chuối
hột loại lớn, đào lên lấy củ. Dùng dao sắc đẽo củ chuối thành hình tròn
có đường kính cữ 30cm, trọng lượng 5 - 7kg là có quả cù đảm bảo yêu cầu.
Quả cù phải sạch nhựa và có độ dẻo cần thiết, bởi nó thường xuyên bị
giành giật, quăng ném mạnh dễ vỡ trong khi chơi. Vì vậy, quả cù sau khi
lược đẽo xong, được luộc qua nước sôi, vớt ra phơi nắng khá kỹ. Lúc này
quả cù có màu sẫm và rất dẻo, không bị nứt vỡ khi chơi. Sân chơi cù
thường là những sân cát bên bờ sông hay trong làng, chiều dài độ 50m,
ngang độ 25m. Có ba hình thức chơi củ: cù gôn, cù đẩy và củ nước. Cả ba
lối chơi này đều có chung hình thức tính điểm và bố trí giống nhau, ở
hai đầu sân của mỗi bên là hai chiếc sọt đan bằng nan tre, nứa cao 1,5m,
đường kính 50cm (cù gôn, củ nước), hay đào một hố sâu rộng 50 x 50cm
(cù đẩy). Bên nào giành và đưa được cù vào sọt (hay vào hố) của đối
phương được một điềm. Để đưa được quả cù vào đích cũng không phải dễ
dàng gì bởi phải giành giật, tranh cướp quyết liệt, bên nào cũng tìm mọi
cách nhằm cản phá đối phương đưa cù vào sọt (hố) của mình. Hội vật cù
vì thế rất sôi nổi, hào hứng, cuốn hút mọi người dự khán.
Ở
cù gôn, khi vào cuộc hai bên dàn đội hình ngay giữa sân, quả cù đặt
dưới đất; có hiệu lệnh của người cầm trịch (trọng tài) , hai bên bắt đầu
vào cuộc tranh cướp, giành giật chuyền nhau . . . Ở cù đẩy, quả cù được
chôn sâu dưới cát giữa sân, khi có hiệu lệnh hai bên tranh nhau đào moi
lấy cù bằng tay không. Lúc một trong hai bên đã có cù, các cầu thủ của
hai đội đứng sau đội trưởng - người cầm cù – và bắt đầu dùng sức đẩy
thông qua quả cù . Bên nào qua lần đẩy này tỏ ra mạnh hơn làm cho bên
đối phương phải lùi sẽ giành được quyền ôm cù, ngay sau đó rất nhanh và
khéo léo chạy chuyền cù cho nhau để đưa cù tới đích.
Đặc biệt vui
và hào hứng lối chơi cù nước. Sân chơi cù nước là một bãi cát ngập nước
sâu độ 30 - 40cm ven sông, quả cù được chôn sâu dưới cát ngập nước; khai
cuộc cả hai đội dầm mình trong nước tranh nhau moi quả cù sau đó vừa
chạy vừa lội với quả cù to nặng, vừa phải luồn lách qua đối phương đang
tìm mọi cách đề giành giật quả cù. Người tham gia vật cù đều cởi trần
đóng khố. Đề phân biệt người của hai đội, ban tổ chức qui định rnàu sắc
của khố hay dải khăn màu vấn trên đầu. Tuy từ xưa không có một điều luật
cụ thể, nhưng trong hội vật cù không hề có lối chơi thô bạo, ác ý. Rất
quyết liệt nhưng cũng rất trong sáng. Kết thúc cuộc chơi, đội nào có số
lần đưa cù vào đích của đối phương nhiều hơn là đội thắng. Giải thướng
chỉ mang tính tượng trưng, danh dự. Ở hội cù, người các làng xem và cổ
vũ rất đông, hò reo, đánh trống chiêng cuồng nhiệt cổ vũ cho đội nhà và
tán thưởng những đường chạy cù ngoạn mục... Ai đã một lần được xem hôi
vật cù ở Thanh Chương hẳn sẽ vô cùng thích thú.
Nguồn: http://manghoidap.vn/Hoi-Vat-Cu-Thanh-Chuong-Nghe-An-13006.html
Không có nhận xét nào :
Đăng nhận xét