Dân tộc Khơ Mú
thuộc nhóm dân tộc thiểu số ở tỉnh Sơn La, đồng bào cư trú chủ yếu ở
các huyện Yên Châu, Mai Sơn, Thuận Châu, Mường La, Quỳnh Nhai, Sông Mã.
Người Khơ Mú xưa rất nghèo, chủ yếu làm nghề nông trồng lúa cạn với
nhưng có một đời sống văn hóa hết sức độc đáo. Lễ hội Mah grợ cùng với
điệu múa Vêlr guông là một sản phẩm văn hóa tinh thần, tâm linh có
nguồn gốc, cổ truyền từ xa xưa. Lễ hội được tổ chức vào tháng 8 tháng 9
âm lịch hàng năm có ý nghĩa tổng kết vụ mùa năm qua và khai mở một vụ
mùa năm tới.
Người Khơ Mú bắt tay làm nương, phát cây, dẫy cỏ
tháng giêng, tháng hai đến tháng ba, tháng tư âm lịch là đốt nương gieo
trồng hạt xuống đất. Họ làm lễ PALR HMAL PHLƯA - Lễ xin lửa với hồn bếp.
Tháng
ba, tháng tư thời tiết thất thường, có năm hạn làm cây lúa khó mọc, các
cụ già trong bản thường xui trẻ em và bọn con trai, con gái làm trò cầu
mưa
Bước
sang tháng tám, tháng chín âm lịch, cây lúa đã trổ bông. Bà con chủ
nương trong vai "Mẹ lúa" lên nương cắt những bông xanh làm cốm, bông
vàng đem về luộc chín, khơi khô mới giã, làm gạo luộc thóc non, cốm và
gạo non (thóc luộc) giành để làm lễ MAH QUAI: (Mah làm ăn, Quai là
khoai) ý nghĩa là dâng cơm, lúa non cho tổ tiên, ma nhà, nhà nào năm nào
cũng phải làm lễ Mah Quai, nhưng trong bản không tổ chức ăn cùng ngày,
các gia đình còn tránh ngày kiêng lửa.
Tiếp đó, trong bản những gia đình kinh tế khấm khá sẽ thay nhau làm lễ hội Mah grợ và chỉ có làm lễ mah grợ với múa Velr guông.
Mah grợ là một lễ hội
vui của bản. Tên gọi tuy mộc mạc, cổ xưa, ít dân tộc nào còn giữ được,
nhưng đúng với bản chất của tộc người sống bằng nghề nương rẫy lâu đời.
Trong
nghi thức phần lễ sẽ có mâm cúng tổ tiên là ba con gà. Lúc cắt tiết,
cắt mỏ con thứ nhất, tiết ở mỏ gà bôi vào đầu gối của những người trong
nhà, nói khấn: "Do bò trèo đèo núi làm nương, đầu gối yếu mềm, nay sửa
lại cho mạnh, cho cứng". Cắt tiết con thứ hai, quệt tiết gà vào bồ thóc,
rổ khoai, nói khấn: "Thóc năm nay tốt sang năm khoai thóc tốt hơn". Cắt
tiết con gà thứ ba đem xuống dưới gầm sàn bôi vào đầu con trâu, con
trâu được phủ miếng vải khuýt, vải trắng trên lưng và hai sừng buộc hoa
rừng vào cặp sừng. Ông chủ nói khấn: "Trâu ơi, trâu phải khỏe, đẻ nhiều
con, tinh phải cứng, hổ phải sợ, sang năm trâu giúp ta làm nên cửa nhà,
giàu có...".
Mẹ lúa khoe bông lúa lúa đẹp với các cụ bà và cài lên
đầu các cụ bà vài bông hoa rừng. Mẹ lúa nói: "Đã có cơm gạo, các cụ vui
khỏe, đẹp như hoa rừng, năm tới các cụ lại đến vui...".
Bữa cơm
nội gia của chủ nhà ăn xong, mẹ lúa và những người trong gia đình đem rổ
khoai, bí đỏ đã đồ chín nhừ ra giữa nhà để bắt đầu cuộc bôi khoai, bí
chín vào áo mọi người. Ai bốc được thứ gì ăn một miếng còn lại bôi vào
áo ông bà chủ nhà rồi khách, ai được bôi nhiều người đó sẽ gặp nhiều may
mắn.
Sau cuộc bôi bí là cuộc uống rượu cần chum to, lần lượt các
cụ ông, đến lượt các cụ bà rồi đến khách quý, uống rượu cần hết lượt mới
bước vào cuộc vui nhảy múa.
Trống, chiêng, brinh họa (trống đuổi
khỉ) nổi lên. Điệu múa Vêlr Guông bắt đầu, bộ trống chiêng brinh họa
đứng tại chỗ, gõ dục tốp múa, rộn ràng. Tốp múa nam nữ đang ở đâu đó lẫn
trong đám đông bước ra. Nam đeo chiếc "khoong khăn" vừa là nhạc khí,
vừa là đạo cụ múa. Điệu múa nhún mềm mại, duyên dáng rộn ràng, thoảng
hoặc diễn viên múa "lượn lưng eo" làm rung lòng người. Các diễn viên
càng say xưa, người xem đứng lô nhô, vòng ngoài đắm chìm trong tiết tấu,
nhịp điệu múa. Người múa tự khoe mình là chính, mất đi đội hình gò bó,
vuông tròn... hòa vào khối quần chúng tạo nên cảnh người múa và người
xem là một khi diễn. Đây chính là nét độc đáo của lễ hội Mah grợ và điệu
múa Velr Guông của người Khơ Mú.
Nguồn: http://manghoidap.vn/Le-hoi-Mah-Gro-cua-dan-toc-Kho-Mu-Son-La-12739.html
Không có nhận xét nào :
Đăng nhận xét